O Θόδωρος Αγγελόπουλος μέσα από τις ταινίες του

Όταν τα λόγια τελειώνουν, οι εικόνες και η μουσική είναι εκεί για να μας θυμίζουν πάντα έναν σπουδαίο σκηνοθέτη.

 

Μετά την αιφνίδια είδηση του θανάτου του Θόδωρου Αγγελόπουλου, αφού οι πένες έχουν πια κουραστεί και τα πάντα έχουν ειπωθεί, το μόνο που μοιάζει ταιριαστό είναι μερικές εικόνες - και λίγη μουσική. Επιστρέφουμε στις ταινίες του μεγάλου σκηνοθέτη που άνοιξε την πόρτα στο ελληνικό σινεμά των διεθνών διακρίσεων και κρατάμε την μόνη πρώτη ύλη που έχει τελικά ουσία: το έργο της ζωής του.
Τα απέραντά του του τοπία, ο συννεφιασμένος ουρανός, τα παροιμιώδη μονοπλάνα και η ελληνικότητα -όπως ο ίδιος την όρισε επανεφευρίσκοντάς τη- θα είναι πάντα σήματα κατατεθέντα του σινεμά του. Μερικά καρέ από τις ταινίες του, η υπέροχη μουσική της Ελένης Καραΐνδρου, τα λόγια του ίδιου για το σινεμά του και τα λόγια των ηρώων του μπορούν μάλλον να μνημονεύσουν τον Θόδωρο Αγγελόπουλο καλύτερα από οποιαδήποτε νεκρολογία. Ας είναι ελαφρύ το χώμα που τον σκεπάζει.

Μέρες του `36 (1972)

“Οι `Μέρες του `36' μιλάνε, όπως και `Η Αναπαράσταση', για μια επανάσταση προσωπική, η οποία είναι καταδικασμένη ακριβώς επειδή είναι τέτοια.” (Θ.Α., Συνέντευξη στο Cinéma 73)

Ο Θίασος (1974-75)

“Εγώ ήρθα απ' τη θάλασσα. Από την Ιωνία. Εσείς από που ήρθατε;¨
(Ο Αγαμέμνονας μπρoστά στο ναζιστικό εκτελεστικό απόσπασμα.)

Ταξίδι στα Κύθηρα (1984)

“Θυµάµαι, ναι, τον ήχο των σειρήνων της κήρυξης του πολέµου το '40, οξύ και απειλητικό, να ξυπνάει την Αθήνα. Θυµάµαι τους ανθρώπους να βγαίνουν τροµαγµένοι στις πόρτες, τα παράθυρα, τα µπαλκόνια. Πρόσωπα φοβισµένα, ψίθυροι και φωνές. Πρώτος ήχος, πρώτη εικόνα. Ήµουν πέντε χρονών. Έπειτα, ένα άλµα χρόνου, και µια άλλη εικόνα-σκηνή: είσοδος του γερµανικού στρατού κατοχής στην έρηµη πόλη. Oι άνθρωποι, κλεισµένοι στα σπίτια τους. Και σιωπή. Ακούγονταν τα τανκς και οι φάλαγγες των στρατιωτών που πέρναγαν από τον κεντρικό δρόµο τραγουδώντας. «Η Γερµανία πάνω απ' όλα...».
Θυµάµαι ότι πήδηξα απ' το παράθυρο του δωµατίου µου και βγήκα στο δρόµο. Προχώρησα στον έρηµο δρόµο να βγω στον κεντρικό, κι εκεί, στη µέση, είδα έναν γερµανό στρατιώτη, σχεδόν παιδί, µ' ένα σηµατοδότη στο χέρι. Χαλαρός, µε την πλάτη γυρισµένη σε µένα, περίµενε την επόµενη φάλαγγα. Ερηµιά. Τον πλησίασα, ακροπατώντας. Απορροφηµένος, δε µ' άκουσε. Έκανα έτσι, κι ο σηµατοδότης που κρατούσε, έπεσε κάτω. Γύρισε κατάπληκτος και µε κοίταξε. Άρχισα να τρέχω.
Μπήκα στην αυλή του σπιτιού της θείας µου, που έµενε στην άλλη µεριά τού δρόµου, χώθηκα σ' ένα µεγάλο καζάνι που βρήκα στο πλυσταριό, και χάθηκα εκεί µέσα. Μπήκε κι αυτός στην αυλή τρέχοντας, έψαξε από δω κι από κει, παντού. Η καρδιά µου χτυπούσε. Χάθηκαν τα βήµατά του. Χρόνια µετά, αυτή η σκηνή έγινε η πρώτη µιας ταινίας µου· η πρώτη σεκάνς του Ταξιδιού στα Κύθηρα.”
(Θ.Α., Συνέντευξη στη Στάθη Ειρήνη)

Τοπίο στην Ομίχλη (1988)

- Φοβάσαι; - Δε φοβάμαι. (Ο Αλέξανδρος στη μεγάλη του αδερφή, Βούλα)

Το Μετέωρο Βήμα του Πελαργού (1991)

«Περάσαµε τα σύνορα κι είµαστε ακόµα εδώ. Πόσα σύνορα πρέπει να περάσουµε για να πάµε σπίτι µας;» (Ο αγνοούμενος πολιτικός )

Το Βλέμμα του Οδυσσέα (1995)

“Ξέρεις κάτι; Η Ελλάδα πεθαίνει...” (Ο Ταξιτζής στον Α)

Μια Αιωνιότητα και Μια Μέρα (1998)

“Αργά ή γρήγορα, µεγαλώνοντας, ερχόµαστε αντιµέτωποι µε την ιδέα του θανάτου. Πυκνώνουν γύρω µας οι απώλειες, οι φίλοι που φεύγουν. Ήµουν ανάµεσα σ' αυτούς που, ένα πρωί, στη διάρκεια των γυρισµάτων του `Βλέµµατος του Oδυσσέα', βρήκαµε νεκρό, στο µικρό ξενοδοχείο της Φλώρινας, τον Τζιαν Μαρία Βολοντέ. Όταν τον άγγιξα, η κρυάδα του θανάτου έγινε ταραχή. Ερώτηµα για µένα, για την ανθρώπινη µοίρα: Τι κάνει κανείς αν έχει µία µόνο µέρα να ζήσει... Πώς περνάει αυτή η µέρα... Πώς αισθάνεται σ' αυτό το µεταίχµιο, µε τη ζωή πίσω και το όριο µπροστά... Ίσως ήταν αυτό το ερώτηµα από το οποίο ξεκίνησε η ταινία.